Dzieło Sztuki – podział i definicje (cz.1)
Podział dzieł sztuki ze względu na odbiór i kreację.
Czym jest dzieło sztuki dla różnych ludzi? Jak można zdefiniować dzieła sztuki?
I. Wstęp
W niniejszym artykule przedstawione zostaną dwie definicje dzieła sztuki. Obie różnią się sposobem widzenia tego co jest ważne w dziele sztuki.
II. Definicje
1. Definicja przyjmująca, że Dzieło Sztuki to wynik koncepcji i umiejętności twórcy
Definicja: Dzieło sztuki jest to efekt twórczego działania posiadający walory estetyczne i jednocześnie on sam lub proces jego tworzenia musi być niezwykle trudny do powtórzenia. Twórcze działanie jest to świadome powodowanie zaistnienia oryginalnego bytu; gdzie „oryginalny byt” to byt, którego twórca wcześniej nie znał.[1]
Z powyższych definicji wynika:
– istnienie twórcy (artysty)
– świadoma twórczość
– konieczność koncepcji
– oryginalność
– piękno
– perfekcja techniczna
Takie dzieło sztuki będziemy nazywać: konceptualne* dzieło sztuki. Twórcę takiego dzieła nazywamy artystą konceptualnym.
2. Definicja przyjmująca, że percepcja odbiorcy determinuje zaistnienie Dzieła Sztuki
Definicja: Dziełem sztuki jest dowolne dzieło materialne lub abstrakcyjne (idea), które poprzez swoją wymowę/kształt oraz odpowiednią ekspozycję i udostępnienie, wzbudza w odbiorcy dodatkowe emocje, których nie doświadcza zwykle w obcowaniu ze zwykłymi dziełami.
Takie dzieło sztuki nazwać trzeba perceptualnym dziełem sztuki, gdyż jego byt jako dzieło sztuki uzależnione jest w głównej mierze od odczuć odbiorcy. Definicja ta pomija udział ewentualnego twórcy w bycie dzieła, mało tego, uznaje za dzieła sztuki również takie dzieła, które ludzkiego twórcy nie posiadają (są bowiem dziełem np. przypadku). Ponieważ jednak perceptualne dzieła sztuki są często przedstawiane i promowane przez ludzi, którzy pierwsi dostrzegli niezwykłość tego dzieła lub zjawiska, więc takich wrażliwych ludzi, będących pośrednikami między dziełem sztuki a odbiorcą, a którzy są jakby „ujawniaczami” danego dzieła, nazwiemy artystami satorialnymi (od jap. satori – olśnienie, rozumienie, uświadomienie sobie). Sztuka satorialna to więc takie działanie, które jest formą promocji dostrzeżonego piękna stworzonego często przypadkiem.
III. Podsumowanie
Należy dostrzec różnice pomiędzy obydwiema definicjami. Najważniejszą cechą definicji sztuki perceptualnej jest to, że zawiera ona w sobie również dzieła konceptualne, a więc jest definicją szerszą.
Można zatem powiedzieć, że każde konceptualne dzieło sztuki jest zarazem perceptualnym dziełem sztuki. Natomiast nie każde dzieło perceptualne jest konceptualnym dziełem sztuki.
Gdy jesteśmy odbiorcami dzieła sztuki, to nasz ewentualny zachwyt może dotyczyć dwóch aspektów: koncepcji artystycznej lub olśnienia doznanego przez artystę satorialnego.
Rozpatrzmy przypadek, gdy dwa podobne dzieła sztuki zostały stworzone, jedno przez artystę, a drugie przypadkiem przez dziecko. W pierwszym przypadku mamy celowe i świadome działanie, w drugim przypadek i nieporadność. Lecz dzieła sztuki wizualnie są identyczne, więc percepcja wzrokowa da nam te same wrażenie. Ważne jednak będzie w tym wypadku to, które z dzieł zostanie ujawnione i w jakich okolicznościach, odbiorcom.
Gdy dzieło pierwsze oglądniemy w galerii sztuki, to będzie nas ono zachwycać; gdy drugie dzieło ujrzymy prywatnie jako wynik pracy kilkulatka, to nie doznamy zachwytu, gdyż nie będziemy doszukiwać się żadnego przesłania. Ale gdy jakiś artysta satorialny dostrzeże piękno w dziele dziecka, to wyeksponowanie tego dzieła w galerii sprawi, że powstanie perceptualne dzieło sztuki, którego twórcą de facto będzie tenże artysta satorialny a nie dziecko. Rysunek dziecka stanie się niejako narzędziem dla artysty satorialnego.
IV. Odnośniki
[1] Adam Szelążek – definicja konceptualnego dzieła sztuki (prywatna rozmowa)
V. Podziękowania
Dziękuję Adamowi Szelążkowi za wszechstronną i pomocną dyskusję o tym czym jest dzieło sztuki.
Link do drugiej części artykułu: Definicja sztuki
Autor: Tomasz Mostowiecki — Instytut Północny (IP)
Data publikacji: 13.12.2006 r.